XÉT NGHIỆM AFP (ALPHA - FETOPROTEIN)

1UNG THƯ GAN CÓ PHÁT HIỆN SỚM ĐƯỢC KHÔNG?  

Rất khó để có thể phát hiện ung thư gan sớm bởi vì các dấu hiệu và triệu chứng thường không xuất hiện trừ ở giai đoạn cuối của bệnh. Các khối u gan nhỏ thường khó được phát hiện khi khám sức khỏe tổng quát bởi vì phần lớn gan được che đậy bởi khung xương sườn bên phải. Các khối u thường được phát hiện là những khối u khá to.

Hiện nay không có xét nghiệm tầm soát ung thư gan nào được khuyến cáo sử dụng rộng rãi ở những người có nguy cơ trung bình. Nhưng xét nghiệm có thể được khuyến nghị có các cá nhân có nguy cơ mắc bệnh cao.

2TẦM SOÁT UNG THƯ GAN Ở NGƯỜI CÓ RỦI RO CAO

Nhiều bệnh nhân mắc bệnh ung thư gan đã bị xơ gan (cirrhosis) lâu năm (mô sẹo hình thành do gan bị tổn thương). Bác sĩ có thể kêu làm các xét nghiệm tầm soát ung thư gan nếu như bệnh nhân bị xơ gan nặng và không rõ nguyên nhân.

Ngoài bệnh xơ gan, các yếu tố khác ảnh hưởng đến rủi ro của bệnh ung thư gan là bệnh huyết sắc tố di truyền (heredity hemochromatosis), nhiễm trùng viêm gan B mãn tính (chronic hepatitis B infection). Đối với các cá nhân này, các chuyên gia khuyến cáo cần nên làm xét nghiệm tầm soát ung thư gan ít nhất 1 lần trong sáu tháng. Các xét nghiệm có thể bao gồm xét nghiệm AFP (alpha-fetoprotein) và siêu âm gan (ultrasound).

3XÉT NGHIỆM AFP

Xét nghiệm AFP (alpha- fetoprotein) là một phương pháp xét nghiệm để tìm AFP trong máu. Thông thường AFP được tạo ra bởi gan và túi noãn hoàng của thai nhi. AFP là một protein quan trọng trong việc phát triển 3 tháng đầu của thai nhi. Chỉ số AFP thường sẽ giảm nhanh chóng khi trẻ đến 1 tuổi và thường ở hàm lượng rất thấp ở người lớn.

Chính vì những tính chất này, AFP là một trong những chất chỉ điểm khối u (tumor markers), thể hiện ở hàm lượng cao hơn trong người bệnh ung thư so với người thường. AFP thường được phát hiện trong những người bệnh ung thư gan và các khối u tế bào mầm của tinh hoàn hoặc buồng trứng (trường hợp hiếm gặp). Các bệnh nhân bị xơ gan hay nhiễm trùng viêm gan cũng có chỉ số AFP trong máu cao hơn thông thường.

4MỤC ĐÍCH 

Bệnh nhân có thể cần xét nghiệm AFP để:

• Giúp xác nhận hoặc loại trừ chẩn đoán ung thư gan hoặc ung thư buồng trứng hoặc tinh hoàn.
• Theo dõi điều trị ung thư. Mức AFP thường tăng lên nếu ung thư đang lan rộng và giảm xuống khi điều trị có hiệu quả.
• Xem liệu ung thư có trở lại sau khi điều trị hay không.
• Theo dõi sức khỏe của những người bị xơ gan hoặc viêm gan.

5KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

Kết quả xét nghiệm có thể biến đổi tùy theo các yếu tố như tuổi tác, giới tính, tiền sử bệnh và phương pháp xét nghiệm. Tùy theo tình trạng của bệnh nhân, kết quả AFP cao không hoàn toàn thể hiện bệnh ung thư (Ví dụ như người phụ nữ mang thai thường có chỉ số AFP cao hơn so người bình thường).

AFP được đo ở dưới dạng nanograms trên 1 mililiter (ng/mL). Mức AFP bình thường ở người lớn thường ở khoảng 10 ng/mL đến 20 ng/mL. Chỉ số AFP rất cao trong máu (cao hơn 400 ng/mL) có thể là biểu hiện của bệnh ung thư gan.

Một số bệnh ung thư khác cũng thể hiện chỉ số AFP cao, ví dụ như bệnh Hodgkin, ung thư hạch bạch tuyết và ung thư thận.

Tóm tắt kết quả tăng và giảm AFP:

• Chỉ số AFP tăng: Có thể ung thư đang lan rộng hoặc là việc điều trị trong hiệu quả.
• Chỉ số AFP giảm: Có thể phương pháp điều trị có hiệu quả.
• Chỉ số AFP không tăng hay không giảm: Tình trạng bệnh ung thư đang ổn định
• Chỉ số AFP giảm một thời gian sau đó tăng lại: Bệnh ung thư có thể đã trở lại sau điều trị.

6 NHỮNG XÉT NGHIỆM KHÁC ĐI KÈM

Ngoài xét nghiệm AFP để tầm soát ung thư gan, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các xét nghiệm đi kèm như:

• Xét nghiệm kiểm tra chức năng gan (LFTs): để xem xét hoạt động tổng thể của gan qua việc xem xét các chỉ số của gan trong máu không liên quan đến ung thư như biliburin, albumin, ALP, AST, ALT và GGT.
• Xét nghiệm đông máu: Một trong những chức năng gan là tạo ra protein tham gia vào quá trình đông máu. Các xét nghiệm như thời gian prothrombin (PT) sẽ giúp xem liệu gan vẫn có thể tạo ra các proteins này hay không dể đánh giá rủi ro mất máu của bệnh nhân.
• Xét nghiệm creatinine, máu trong nước tiểu hay BUN: để xem xét hoạt động của thận.
• Tổng phân tích tế bào máu (CBC): Đo đạc các chỉ số hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu dể xem xét hoạt động của tủy xương (nơi tạo ra các thành phần máu).
• Điện giải đồ và các xét nghiệm sinh hóa: Để xem xét một số chỉ số sinh hóa trong máu như chỉ số calcium, potassium và đường máu. Trong một số trường hợp ung thư gan, bệnh nhân có thể có chỉ số calcium và cholesterol tăng cao và chỉ số đường máu giảm.
• Xét nghiệm vi rút gan: bệnh viêm gan B và C có liên quan đến bệnh ung thư gan, vì thế nên bác sĩ cũng có thể yêu cầu bệnh nhân xét nghiệm xem có bị nhiễm các bệnh này không.

Ngoài những xét nghiệm đi kèm, bác sĩ cũng có thể yêu cầu làm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp CT, MRI và sinh thiết (biopsy) để tầm soát các loại ung thư khác để phòng ngừa ung thư lan rộng.